Prejudiciële procedure in civiele zaken bestaat tien jaar: rechtsontwikkeling in rechterlijke dialoog

Achtergrond

Op 1 juli 2012 trad de Wet prejudiciële vragen aan de Hoge Raad in werking en werd het voor rechtbanken en gerechtshoven mogelijk om prejudiciële vragen te stellen aan de civiele kamer van de Hoge Raad. Een prejudiciële vraag is een juridische vraag van een rechter aan een hogere rechter, in dit geval de Hoge Raad, over de uitleg van een rechtsregel.

Aan het antwoord op zulke vragen kan behoefte bestaan als de Hoge Raad daarover nog niet eerder heeft beslist. Het moet gaan om vragen die zich voordoen in een concrete zaak die bij een rechtbank of gerechtshof in behandeling is. De mogelijkheid tot het stellen van prejudiciële vagen is verbonden aan een aantal voorwaarden: zo moet een antwoord op de vraag nodig zijn voor het nemen van een beslissing in die zaak. Bovendien moet dezelfde vraag aan de orde zijn in een groot aantal andere zaken waarin min of meer dezelfde materie speelt.

De afgelopen tien jaar zijn in 112 zaken prejudiciële vragen gesteld; van die 112 zaken zijn in 108 zaken de vragen beantwoord. Voorbeelden van zaken waarin vragen zijn gesteld zijn zaken over telefoonabonnementen met ‘gratis’ telefoon; is dit koop op afbetaling of niet, de aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van aardbevingen die zich in Groningen voordoen als gevolg van gaswinning uit het Groningenveld en recentelijk over huurkorting in coronatijd. De Hoge Raad streeft ernaar binnen zes maanden de prejudiciële vragen te beantwoorden. Zo kan op redelijk korte termijn door de Hoge Raad antwoord worden gegeven op rechtsvragen zodat de rechters in een rechtbank of gerechtshof verder kunnen met de afhandeling van hun zaak of zaken. Met dit instrument is rechtsontwikkeling door de Hoge Raad in rechterlijke dialoog mogelijk geworden.

Symposium

Vanmiddag werd bij de Hoge Raad aan het tienjarig jubileum een symposium gewijd met sprekers uit de feitenrechtspraak, de wetenschap, de civiele cassatieadvocatuur en de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad. Aanwezig waren ongeveer 150 mensen uit diezelfde geledingen. De Hoge Raad neemt graag kennis van de ervaringen van deze betrokkenen en staat uiteraard ook open voor verbeterpunten. Ook het interne perspectief van het parket bij de Hoge Raad en de Hoge Raad is van belang en werd vanmiddag belicht.

Enquête

Voorafgaand aan het symposium is een korte enquête gehouden onder de (64) rechters in de 34 zaken die de afgelopen drie jaar prejudiciële vragen aan de Hoge Raad hebben gesteld om een zo actueel mogelijk beeld te krijgen van de ervaringen. Uit de resultaten van de enquête komt onder meer naar voren dat die rechters over het algemeen positief tot zeer positief zijn over de prejudiciële procedure en over de bruikbaarheid van de antwoorden op hun vragen bij het afdoen van hun zaak of zaken. Ook werden enkele verbeterpunten genoemd. Een van die verbeterpunten betreft de wijze waarop de Hoge Raad wordt voorgelicht over de gevolgen van zijn uitspraken voor de werkwijze van rechtbanken en gerechtshoven.