Publicatie oud arrest uit 1949: het motorpapierenarrest
Kan iemand worden gestraft als hij bij een politieambtenaar is nagegaan of hij over alle papieren beschikt om op een motor te mogen rijden, maar daarna toch niet over een bepaald stuk blijkt te beschikken? In deze zaak had een motorrijder, nadat hij een motor had gekocht, aan een opperwachtmeester van de politie zijn papieren laten zien en gevraagd of die voldoende waren om met de motor te mogen rijden. De opperwachtmeester maakte geen bezwaar. Later werd de man toch bekeurd omdat hij geen nationaliteitsbewijs kon laten zien. De Hoge Raad oordeelde in 1949 dat in zo’n geval iemand geen straf kan worden opgelegd omdat er sprake is van afwezigheid van alle schuld. Dit oude arrest is vandaag gepubliceerd op rechtspraak.nl.
De zaak
Een man had een motorfiets van het merk Victoria gekocht en was bij de politie langsgegaan met alle papieren die hij volgens hem nodig had om ermee te mogen rijden. De opperwachtmeester van de politie maakte geen bezwaar. Bij een controle in de grensstreek kreeg hij later een bekeuring omdat hij geen nationaliteitsbewijs kon tonen, een papier dat verband houdt met invoerrechten. De man voerde als verweer bij de rechter aan, dat hij niet op de hoogte was van deze verplichting en dat hem daarvan geen verwijt gemaakt kon worden.
Uitspraken politierechter en hof
De politierechter riep als getuige de opperwachtmeester van de politie op, bij wie de man navraag had gedaan. De opperwachtmeester verklaarde dat over de door man getoonde papieren was gesproken, maar dat daarbij niet het nationaliteitsbewijs aan de orde was gekomen. De politierechter oordeelde dat de verdachte na het gesprek met de opperwachtmeester in de veronderstelling heeft verkeerd dat hij veilig – zonder de wet te overtreden – met de motor kon rijden. Daarom besloot de politierechter tot ontslag van rechtsvervolging vanwege afwezigheid van alle schuld. Het gerechtshof te Arnhem bevestigde dit vonnis.
Cassatieklacht(en)
De procureur-generaal bij het hof en de rijksadvocaat voerden als cassatieklachten aan dat afwezigheid van alle schuld niet kon worden aangenomen omdat de verdachte geen advies had gevraagd over het gebruiken van de motorfiets zonder nationaliteitsbewijs of een soortgelijk document en de wachtmeester ook niet had verklaard het daarover met verdachte te hebben gehad.
Uitspraak van de Hoge Raad
De Hoge Raad hield de uitspraak van het hof in stand omdat ook volgens de Hoge Raad hier sprake was van afwezigheid van alle schuld. De Hoge Raad overwoog daarbij dat de cassatieklacht uitging van de vooronderstelling dat van afwezigheid van alle schuld alleen sprake kan zijn als een verdachte gevraagd had of een nationaliteitsbewijs of iets degelijks wel nodig was geweest. Daarin ging de Hoge Raad niet mee. In deze zaak hoefde de gedachte om naar het nationaliteitsbewijs te vragen niet te zijn opgekomen bij de man, omdat gelet op het gesprek met de opperwachtmeester sprake was van ‘verontschuldigbare onbewustheid van het verboden zijn van deze handeling’ (het niet kunnen tonen van het nationaliteitsbewijs). Het ontslag van alle rechtsvervolging bleef daarom in stand.
Dit arrest wordt veelal aangemerkt als het eerste arrest waarin de Hoge Raad duidelijk heeft gemaakt dat het leerstuk van ‘afwezigheid van alle schuld’ ook ziet op verontschuldigde rechtsdwaling. In bijzondere gevallen – zoals in het geval van de motorrijder – kan iemand er geen verwijt van worden gemaakt dat hij zich er niet van bewust is dat hij in strijd met de wet handelt en dan ontbreekt de schuld.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al meer dan 1000 'oude' arresten online te vinden. Tweewekelijks wordt een oud arrest met een nieuwsbericht uitgelicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.
Publicatie op rechtspraak.nl
Conclusie: ECLI:NL:PHR:1949:1