Publicatie oud (mijlpaal)arrest uit 1947: het arrest Gold Flake
Een caféhouder verkocht in 1946 twintig Engelse sigaretten van het merk Gold Flake tegen een hogere prijs dan destijds was toegestaan. De rechter strafte hem met het opleggen van een geldboete van 50.000 gulden, de sluiting van de zaak voor zes maanden, een beroepsverbod van drie jaar en de publicatie van de uitspraak. Was deze strafoplegging voldoende gemotiveerd? Die vraag speelde in het jaar 1947 bij de Hoge Raad. De rechter had de strafoplegging onderbouwd met uitsluitend de standaardoverweging dat de straf in overeenstemming is met de ernst van het gepleegde misdrijf. De Hoge Raad oordeelde dat dit onvoldoende was. Uit alleen de ernst van het bewezenverklaarde kon deze strafoplegging niet volgen. Sinds vandaag staat deze oude uitspraak online op www.rechtspraak.nl.
De zaak
Een caféhouder in ’s-Hertogenbosch verkocht in 1946 twintig sigaretten van het Engelse merk Gold Flake voor 40 cent terwijl hij wist dat de verkoopprijs lager was (in die tijd was dat een overtreding van artikel 3 van de Prijsopdrijvings- en Hamsterwet 1939). De rechter veroordeelde de man tot een geldboete van 50.000 gulden, de sluiting van zijn zaak voor zes maanden, een beroepsverbod van drie jaar en de publicatie van de uitspraak. De verdachte stelde van deze uitspraak beroep in cassatie in bij de Hoge Raad. Er wordt onder meer geklaagd over de strafmotivering. Kon de rechter voor zo’n zware straf wel volstaan met de standaardoverweging dat de straf in overeenstemming is met de ernst van het gepleegde misdrijf?
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde van niet. Uit de ernst van het misdrijf – de verkoop van twintig sigaretten tegen een te hoge prijs – kon de door de rechter opgelegde straf niet volgen en daarom had de rechter, door alleen naar die ernst te verwijzen, de strafoplegging niet goed gemotiveerd. De Hoge Raad vernietigde de eerdere uitspraak en verwees de zaak om op het punt van de strafoplegging opnieuw te worden behandeld.
Deze uitspraak van de Hoge Raad – die bekend staat als het Gold Flake-arrest – wordt nog altijd besproken in de strafrechtelijke literatuur. Uit dit arrest en andere rechtspraak van de Hoge Raad wordt het zogenoemde verbazingscriterium afgeleid: als er een zo zware straf door de rechter wordt opgelegd dat deze straf – gelet op wat bekend is over de zaak en de verdachte – verbazing zal wekken, moet de rechter nader uitleggen waarom voor die straf wordt gekozen. Laat de rechter die uitleg achterwege, dan is de strafoplegging ontoereikend gemotiveerd.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al zo’n 800 'oude' arresten online te vinden. In aanloop naar de publicatie van het 1000ste oude arrest wordt de komende tijd elke twee weken een bijzonder, nog te publiceren arrest, uitgelicht. Eerder zijn het arrest Lindenbaum-Cohen, het arrest ‘Aletta Jacobs’, het arrest Levenslang na afschaffing van de doodstaf en het Geweerarrest, het arrest over de dramatische ontvoering en levensberoving van een 13-jarige Haagse jongen in 1880 en drie arresten over de positie van de vrouw in de rechtspraak op deze wijze belicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.