Publicatie oud arrest uit 1957: het arrest Zwarte Ruiter
In Nederland geldt het beginsel ‘geen straf zonder schuld’. Dat betekent dat zonder schuld niet een straf kan worden opgelegd. Maar dit betekent niet dat de mate van de schuld (verwijtbaarheid) ook zonder meer de hoogte van de straf bepaalt. Uit de rechtspraak van de Hoge Raad volgt namelijk dat de mate van schuld niet de enige factor is die de rechter bij het bepalen van de hoogte van de straf betrekt. De rechter mag ook acht slaan op andere factoren, waaronder de noodzaak van beveiliging van de maatschappij. Een belangrijk arrest over dit onderwerp is het arrest Zwarte Ruiter. Dit arrest is vandaag gepubliceerd op www.rechtspraak.nl.
De zaak
In deze zaak ging het om een man die verdacht werd van een reeks aan strafbare feiten. De rechter achtte de verdachte verminderd toerekeningsvatbaar en legde vijftien jaar gevangenisstraf op met het bevel dat hij ter beschikking van de regering werd gesteld (de tbr-maatregel, voorloper van de huidige tbs-maatregel). De rechter vond deze combinatie van een lange gevangenisstraf en de tbr-maatregel nodig om de maatschappij te beveiligen, gelet op het gevaar dat van de verdachte uitging. De rechter motiveerde deze strafoplegging als volgt: “dat zij in de omstandigheden, waaronder de maatregel van tbr wordt geëffectueerd, onvoldoende waarborgen gelegen acht voor een beveiliging gedurende geruime tijd van de maatschappij tegen een impulsieve, roekeloze en niets-ontziende persoonlijkheid als deze verdachte is gebleken te zijn, van wie met een aanmerkelijke graad van stelligheid verwacht kan worden dat hij elke kans om zich aan zijn vrijheidsbeneming te onttrekken, zal benutten.”
De verdachte stelde beroep in cassatie in bij de Hoge Raad. In cassatie werd onder meer geklaagd over de strafmotivering van de rechtbank. Kon de rechtbank bij de strafoplegging betrekken dat verdachte, die al vele misdrijven had gepleegd en al twee keer een uitbraakpoging had ondernomen, elke kans om zich aan zijn vrijheidsbeneming te onttrekken zal benutten?
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat de rechtbank deze omstandigheid bij haar strafbepaling in aanmerking mocht nemen. Daarbij kon de rechtbank volgens de Hoge Raad uitgaan van haar wetenschap over de wijze waarop de maatregel van tbr pleegde te worden ten uitvoer gelegd.
Uit dit arrest en andere uitspraken van de Hoge Raad volgt dat de rechter bij de strafoplegging rekening mag houden met diverse factoren. Niet alleen de mate van verwijtbaarheid speelt een rol, maar onder meer ook de persoon van de verdachte, de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder het feit is begaan. Ook de beveiliging van de maatschappij kan een rol spelen, zo leert het arrest Zwarte Ruiter: ook al was de verdachte verminderd toerekeningsvatbaar, er kon in deze zaak toch een lange straf opgelegd worden, in combinatie met tbr/tbs.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al 940 'oude' arresten online te vinden. In aanloop naar de publicatie van het 1000ste oude arrest wordt de komende tijd in ieder geval elke twee weken (en zo mogelijk vaker) een bijzonder/bijzondere nog te publiceren arrest(en), uitgelicht. Eerder zijn het arrest Lindenbaum-Cohen, het arrest ‘Aletta Jacobs’, het arrest Levenslang na afschaffing van de doodstraf en het Geweerarrest, het arrest over de dramatische ontvoering en levensberoving van een 13-jarige Haagse jongen in 1880, drie arresten over de positie van de vrouw in de rechtspraak, het arrest Gold Flake, het Driedagenarrest, het arrest over de aangespoelde balk op het strand, het arrest over de operette 'Friederike', het 'wildplasarrest', het arrest Gerard Reve, het arrest Leidse schouwburg, het arrest Market Maker, het arrest Emmense baliekluiver , het arrest Boeschoten/Besier, het arrest Meer en Vaart, het arrest Grote leugen, het arrest Letale longembolie, het Schrijf-of tikfoutarrest en het arrest toekenning rechtspersoonlijkheid aan de Naamloze Vennootschap op deze wijze belicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.