Publicatie oud arrest uit 1972: Meer en Vaart
De Hoge Raad wees in 1972 een arrest dat verband houdt met een verweer dat tegenwoordig vaak als ‘het alternatieve scenario’ wordt aangeduid. In het zogenoemde Meer en Vaart-arrest oordeelde de Hoge Raad dat, als de feitenrechter een bewijsverweer van de verdachte verwerpt dat niet strijdig is met de bewijsmiddelen maar wel onverenigbaar is met de bewezenverklaring, die verwerping moet worden gemotiveerd in de uitspraak. Dit Meer en Vaart-arrest is vandaag gepubliceerd op www.rechtspraak.nl.
De zaak
Op 15 mei 1970 vond een botsing tussen twee auto's plaats op een weg, de Meer en Vaart, in het Amsterdamse Osdorp. De kruisende wegen hadden beide gescheiden rijbanen met een tussenliggende berm. Aan de verdachte werd tenlastegelegd dat hij bij nadering van de kruising aan de voor hem van rechts komende bestuurder de doorgang niet had vrijgelaten (overtreding van het toenmalige artikel 41 van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens).
De verdachte voerde echter aan dat uit de verklaring van een getuige en van hemzelf bleek dat hij bezig was zijn auto ter hoogte van de middenberm van de kruisende weg tot stilstand te brengen, om daarmee vrije doorgang te verlenen aan verkeer van rechts. De bestuurder van rechts zou echter zijn bocht naar links te kort hebben gemaakt, waardoor deze buiten het kruisingsvlak – in het gedeelte ter hoogte van de tussenberm – met verdachte in botsing kwam.
De rechtbank ging hierin niet mee en veroordeelde de verdachte tot een geldboete. De rechtbank motiveerde in de uitspraak niet waarom zij het verweer van de verdachte had verworpen.
De verdachte stelde beroep in cassatie in bij de Hoge Raad.
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad was van oordeel dat het door het verdachte gevoerde verweer niet met de inhoud van de bewijsmiddelen strijdig was, terwijl de rechtbank de juistheid van dat verweer in het midden had gelaten. Daarmee was de mogelijkheid opengebleven dat het was gegaan zoals door de verdachte was gesteld, maar dat zou een met de bewezenverklaring onverenigbare mogelijkheid opleveren. Dit bracht mee dat de bewezenverklaring niet goed was gemotiveerd en dat het vonnis van de rechtbank niet in stand kon blijven.
Naar aanleiding van dit arrest is in de jurisprudentie een leerstuk ontwikkeld dat wordt aangeduid als Meer en Vaart-verweer. Het gaat om gevallen waarin op grond van de door de rechter gebruikte bewijsmiddelen tot een bewezenverklaring kan worden gekomen, maar de verdachte betoogt dat uitgaande van dezelfde bewijsmiddelen ook een andere gang van zaken mogelijk is geweest en dat daarvan uitgaande juist niet tot een bewezenverklaring kan worden gekomen. Tegenwoordig wordt dan wel gesproken van ‘het alternatieve scenario’. Als de verdachte zo’n verweer voert maar de rechter daarin niet meegaat, moet de rechter daarop reageren door uit te leggen waarom het verweer niet opgaat en dus toch tot een bewezenverklaring kan worden gekomen. Laat de rechter die uitleg achterwege, dan is zijn uitspraak niet goed gemotiveerd. Het Meer en Vaart-arrest wordt nog altijd in de hand- en leerboeken over het strafprocesrecht besproken.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al een kleine 875 'oude' arresten online te vinden. In aanloop naar de publicatie van het 1000ste oude arrest wordt de komende tijd in ieder geval elke twee weken (en zo mogelijk vaker) een bijzonder/bijzondere nog te publiceren arrest(en), uitgelicht.
Eerder zijn het arrest Lindenbaum-Cohen, het arrest ‘Aletta Jacobs’, het arrest Levenslang na afschaffing van de doodstraf en het Geweerarrest, het arrest over de dramatische ontvoering en levensberoving van een 13-jarige Haagse jongen in 1880, drie arresten over de positie van de vrouw in de rechtspraak, het arrest Gold Flake, het Driedagenarrest, het arrest over de aangespoelde balk op het strand, het arrest over de operette 'Friederike', het 'wildplasarrest', het arrest Gerard Reve, het arrest Leidse schouwburg en het arrest Market Maker, het arrest Emmense baliekluiver en het arrest Boeschoten/Besier op deze wijze belicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.