Publicatie oud arrest uit 1910: het arrest Zutphense juffrouw
Is voor onrechtmatige nalatigheid een wettelijke verplichting tot handelen vereist? Deze vraag deed zich voor in een bekende zaak uit 1910, de zaak van de Zutphense juffrouw, en werd door de Hoge Raad bevestigend beantwoord. De Hoge Raad hanteerde in het gelijknamige arrest een strikte wetsuitleg. Het arrest is de voorloper van het arrest Lindenbaum/Cohen waarin de Hoge Raad omging. Het arrest Zutphense juffrouw is daarmee belangrijk geweest in de ontwikkeling van het leerstuk van de onrechtmatige daad. Dit oude arrest is vandaag gepubliceerd op www.rechtspraak.nl.
De zaak
De zaak ging over juffrouw De Vries, de bewoonster van een bovenhuis in Zutphen. Dat bovenhuis had met het daaronder liggende pakhuis, een opslag voor leren kleding, een gemeenschappelijke waterleiding waarvan de hoofdkraan in het bovenhuis zat. In de eerste dagen van januari 1909 sprong door strenge vorst de waterleiding in het pakhuis. De bewoonster van het bovenhuis weigerde de hoofdkraan af te sluiten of gelegenheid daartoe te geven. Pas na een tijdje draaide ze toch de kraan dicht maar inmiddels had het water al zo’n twintig minuten schade aangericht aan de goederen.
Er volgde een civiele procedure vanwege aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad. De kantonrechter wees de vordering van de pakhuiseigenaar af, de rechtbank gaf de eigenaar in hoger beroep gelijk. Het begrip 'onrechtmatige daad' uit de toenmalige wet (art. 1401 en 1402 BW oud) moest niet zó beperkt worden uitgelegd dat alleen schending van een wettelijke of contractuele bepaling eronder viel. Ook handelingen "waarbij de noodige eerbied voor eens anders persoon, goederen of arbeid uit het oog wordt verloren" waren onrechtmatig, vond de rechtbank.
De bewoonster van het bovenhuis was het hiermee niet eens en stelde tegen de uitspraak van de rechtbank beroep in cassatie in bij de Hoge Raad.
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat de uitleg van de rechtbank veel te ruim was: (…) dat door zoodanige daden en nalatigheden (…) wel in strijd met hetgeen zedelijk en maatschappelijk betaamt kan zijn gehandeld; dat echter de toepas¬selijkheid van de artt. 1401 en 1402 BW niet daardoor wordt bepaald, maar afhangt van de bevinding of hetzij de daad, hetzij het verzuim al dan niet in strijd is met des daders rechtsplicht of inbreuk maakt op eens anders recht.’ Volgens de Hoge Raad sprak het toenmalige artikel 1401 uit het BW (oud) duidelijk van schendingen van wettelijke plichten of het inbreuk maken op rechten van een ander. Onrechtmatig stond gelijk aan onwetmatig.
De uitspraak van de Hoge Raad kreeg veel kritiek. Zo’n tien jaar later ging de Hoge Raad om, in het arrest Lindenbaum-Cohen. Niet alleen handelingen vermeld in de wet maar ook handelingen die in strijd zijn met de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt, kunnen als onrechtmatig worden aangeduid. De Hoge Raad introduceerde in Lindenbaum-Cohen het begrip onrechtmatige daad zoals wij het ook vandaag de dag kennen, inmiddels vastgelegd in artikel 6:162 van het BW.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al 961 'oude' arresten online te vinden. In aanloop naar de publicatie van het 1000ste oude arrest wordt de komende tijd in ieder geval elke twee weken (en zo mogelijk vaker) een bijzonder/bijzondere nog te publiceren arrest(en), uitgelicht. Eerder zijn het arrest Lindenbaum-Cohen, het arrest ‘Aletta Jacobs’, het arrest Levenslang na afschaffing van de doodstraf en het Geweerarrest, het arrest over de dramatische ontvoering en levensberoving van een 13-jarige Haagse jongen in 1880, drie arresten over de positie van de vrouw in de rechtspraak, het arrest Gold Flake, het Driedagenarrest, het arrest over de aangespoelde balk op het strand, het arrest over de operette 'Friederike', het 'wildplasarrest', het arrest Gerard Reve, het arrest Leidse schouwburg, het arrest Market Maker, het arrest Emmense baliekluiver , het arrest Boeschoten/Besier, het arrest Meer en Vaart, het arrest Grote leugen, het arrest Letale longembolie, het Schrijf-of tikfoutarrest, het arrest toekenning rechtspersoonlijkheid aan de Naamloze Vennootschap en het arrest Zwarte Ruiter op deze wijze belicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.