Publicatie oud arrest uit 1987: het Grenswisselkantoor-arrest
Twee mannen hadden zich gewapend en gemaskerd in een gestolen auto met draaiende motor vlakbij een grenswisselkantoor opgesteld met de bedoeling om een werknemer van de bank te overvallen. Maar zij konden hun voornemen niet uitvoeren omdat de werknemer argwaan kreeg en de politie waarschuwde. Was sprake van een begin van uitvoering van de overval en daarmee sprake van een strafbare poging? Voor die vraag werd de Hoge Raad in 1987 gesteld. De Hoge Raad beantwoordde de vraag ontkennend. Deze oude beschikking, het zogenoemde Grenswisselkantoorarrest, is gepubliceerd op rechtspraak.nl.
De zaak
Twee mannen waren van plan om een filiaal van een Grenswisselkantoor te overvallen. Ze hadden allerlei voorbereidingen getroffen (waaronder een wapen en tape) en zaten in een auto met valse kentekenplaten en met draaiende motor te wachten op de komst van een bankmedewerker die de deur van de bank zou openen. Deze man kreeg echter argwaan en waarschuwde de politie. Hij had de auto een dag eerder ook al zien staan. Toen de politie verscheen, vluchtten de mannen maar zij konden na een achtervolging worden aangehouden. Ze werden vervolgd voor een poging tot afpersing.
De rechtbank oordeelde dat geen sprake was van een strafbare poging omdat niet was gebleken van enig begin van uitvoering, nu verdachten in de auto waren blijven zitten en geen enkele verdere actie ter uitvoering van hun voornemen hadden ondernomen. Het OM stelde beroep in cassatie in tegen deze beschikking.
Oordeel Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat de rechtbank aan het begrip ‘begin van uitvoering’ niet een betekenis had toegekend die niet in overeenstemming zou zijn met de strafwet. De Hoge Raad bracht naar voren dat wanneer iemand het voornemen heeft opgevat in een bank het misdrijf van afpersing te plegen, niet kan worden gezegd dat hij aan dat misdrijf begin van uitvoering heeft gegeven als hij zich met auto naar die bank heeft begeven maar (om welke reden dan ook) die auto niet heeft verlaten, en ook niet (in of vanuit die auto) een gedraging heeft verricht die “naar haar uiterlijke verschijningsvorm moet worden beschouwd als te zijn gericht op voltooiing van dat voorgenomen misdrijf”.
De Grenswisselkantoor-beschikking wordt nog altijd besproken in de strafrechtelijke handboeken, omdat de beschikking laat zien dat een begin van uitvoering – en daarmee een strafbare poging – niet al te snel mag worden aangenomen. De beschikking leidde indertijd tot discussies of het strafrecht wel genoeg mogelijkheden bood om in een vroegtijdig stadium – dat wil zeggen: voordat al daadwerkelijk direct gevaar dreigt – op te treden. De wetgever heeft later ook de voorbereiding van bepaalde misdrijven strafbaar gesteld. Daardoor is strafrechtelijk optreden toch mogelijk geworden als er nog geen sprake is van een begin van uitvoering.
Publicatie 'oude' (mijlpaal)arresten
Sinds december 2019 publiceert de Hoge Raad oude (mijlpaal)arresten. Inmiddels zijn al meer dan 1000 'oude' arresten online te vinden. Tweewekelijks wordt een oud arrest met een nieuwsbericht uitgelicht.
Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten hoofdzakelijk plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen ook bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het maatschappelijk belang van, en ook als zijn maatschappelijke taak in, het (gratis) online beschikbaar stellen van ‘oude’ (‘mijlpaal’)arresten van vóór het jaar 2000.
Veel van de inmiddels gepubliceerde arresten moesten worden opgevraagd uit het archief in Kampen en het Nationaal Archief in Den Haag. Deze arresten zijn vervolgens gescand en de handgeschreven arresten overgetypt, daarna zorgvuldig gecontroleerd, geanonimiseerd waar nodig en overgezet naar het systeem om ze te kunnen publiceren op rechtspraak.nl.
Kijk op onze website (onder Mijlpaalarresten) voor de lijst met de inmiddels gepubliceerde ‘oude’ mijlpaalarresten.