Eveline Faase, raadsheer
"Ik vind echt alles even boeiend aan dit werk – van het sparren met mijn wetenschappelijk medewerker en met mijn collega’s in de raadkamer tot aan het bedenken en schrijven van een arrest."
Omgaan
Raadsheer Eveline Faase spreekt op bedachtzame, weloverwogen wijze, zeker als de manier van besluitvorming van de raadkamer ter sprake komt. ‘Daarover kan ik niet veel vertellen, dat behoort tot het geheim van de raadkamer,’ aldus Faase. ‘Maar laat ik het zo zeggen dat elke uitspraak past in de lijn die door ons of door onze voorgangers over die bepaalde kwestie is uitgezet. Klinkt dat te vaag? Wel, wij gaan niet over de feiten van een zaak, onze taak ligt op het terrein van rechtszekerheid, rechtseenheid en rechtsontwikkeling. Dat betekent dat als we in een bepaalde zaak voor lijn A hebben gekozen, we niet binnen een paar jaar plots kunnen zeggen: ‘Nee, bij nader inzien toch lijn B.’ We nemen kleine stapjes om indien nodig de koers bij te stellen in een volgende zaak, met als uitzondering de enkele keer dat we letterlijk omgaan.’
Vennootschapsbelastingrecht
Faase werkte in de reiswereld toen zij besloot om fiscaal recht te gaan studeren aan de Universiteit van Amsterdam. De studie trok haar omdat die zoals zij zegt ‘aan alle gebieden van het maatschappelijk leven raakt.’ Zij werkte achtereenvolgens bij een belastingadvieskantoor en een groot internationaal advocatenkantoor. Zij specialiseerde zich in het (internationale) vennootschapsbelastingrecht, voordat zij in 1997 overstapte naar het gerechtshof in Amsterdam. ‘Als advocaat werkend in de vennootschapsbelastingpraktijk deed je veel dezelfde soort zaken, vaak voor multinationals, met dezelfde soort vragen en structuren. Dat werd op de lange duur enigszins routine. Bovendien vond ik het lastig om steeds eenzijdig standpunten te moeten verdedigen. Bij het hof kon ik focussen op de redelijke en juridisch juiste uitkomst van geschillen en daarbij de standpunten van de beide partijen beoordelen. Verder krijg je te maken met allerlei verschillende soorten zaken en mensen. Erg bevredigend werk.’ Toch aarzelde zij geen moment over een overstap naar de Hoge Raad. ‘De drie belangrijkste ‘bloedgroepen’ van de belastingkamer van de Hoge Raad zijn (voormalige) feitenrechters, belastingadviseurs en wetenschappers. De vierde bloedgroep, mensen van het ministerie van Financiën of de Belastingdienst, kunnen niet rechtstreeks naar de raad overstappen. Zij maken bijvoorbeeld eerst de overgang naar de feitenrechtspraak. Ik was adviseur en rechter geweest en had een specialisme waar toen behoefte aan was.’ Of zij een moment spijt heeft gehad van de overstap naar de Hoge Raad? Geen seconde, klinkt het resoluut. ‘Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar ik vind echt alles even boeiend aan dit werk – van het sparren met mijn wetenschappelijk medewerker (WB’er) en met mijn collega’s in de raadkamer tot aan het bedenken en schrijven van een arrest.’
‘In beginsel…’
Wanneer een zaak bij de raad binnenkomt is de WB’er de eerste die zich inhoudelijk erover buigt. Hij of zij leest de uitspraak van het hof, het beroepschrift in cassatie, het verweerschrift in cassatie en, als die er is, de conclusie van de advocaat-generaal.’ Faase: ‘Veruit de meeste zaken krijgen we zonder conclusie binnen omdat het in belastingzaken niet verplicht is om een conclusie te nemen. Het fiscale parket bestaat dan ook uit slechts vier advocaten-generaal. Helaas, zou ik bijna zeggen, want het is heel fijn als er al het nodige voorwerk is verricht, zeker in mijn vakgebied. Het belastingrecht is erg abstract en technisch en wordt vaak gewijzigd. Maar goed, ik lees natuurlijk ook alle stukken en bespreek vervolgens met mijn WB’er welke kant we volgens mij op moeten gaan.’ Gezamenlijk wordt een concept-arrest geschreven en een toelichtende notitie, waarover zich, afhankelijk van de omvang en ingewikkeldheid van de zaak, vervolgens twee of vier andere raadsheren buigen. Uiteindelijk wordt in de raadkamer een besluit genomen dat, een enkele uitzondering daargelaten, past in de lijn die eerder is uitgezet. ‘Vaak is de wetgeving niet helemaal duidelijk op een bepaald punt. Je zoekt dan gezamenlijk naar een redelijke oplossing die binnen het systeem van de wet past. Het kan zo zijn dat we ervoor kiezen om in onze formulering opties open te laten die later kunnen worden ingevuld. Als in een arrest de woorden staan: ‘In beginsel….’, dan houdt dat vaak in dat er ook uitzonderingen mogelijk zijn. In een conclusie van de advocaat-generaal zal je die woorden, met die betekenis, minder snel tegenkomen. De advocaat-generaal adviseert gewoonlijk een richting. Aan ons de vraag of wij ons daarin kunnen vinden.’