Korte Supremo: desishon di hòf pa hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso ta ratifiká

12 juli 2024

E dos desishonnan di Korte Komun di Hustisia di Aruba, Kòrsou, Sint Maarten i di Bonèiru, Sint Eustatius i Saba di 6 di dezèmber 2022, pa hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso na Aruba i Kòrsou, ta ratifiká. Asina Korte Supremo a dikta awe, 12 di yüli 2024.

E kasonan

A base di legislashon vigente na Aruba i Kòrsou únikamente un hòmber i un muhé por kasa ku otro. Na ambos pais un organisashon di interes huntu ku dos persona di mesun sekso, ku ke kasa ku otro, a entamá un prosedura serka wes. Nan ta plantia ku ta kontra e lei di prohibishon di diskriminashon ku ta ankrá den tratadonan internashonal i den Konstitushonnan (Staatsregelingen) di Aruba i di Kòrsou, ku personanan di mesun sekso no por kasa ku otro i personanan di sekso diferente sí. E intenshon di e proseduranan ta pa hasi posibel pa personanan di e mesun sekso kasa ku otro.

Veredikto di Kortenan den Promé Instansia

Korte den promé instansia na Aruba a deklará komo derecho ku, tanten ku parehanan di e mesun sekso no por kontraé matrimonio, no ofresé un alternativa, manera partner den kombenio notarial registrá o otro entidat legal, ta kontra di artíkulonan 8 (derecho di privasidat i di bida familiar) i 14 (prohibishon di diskriminashon) di Tratado Oropeo pa protekshon di Derecho Humano i ku Pais Aruba ku esaki ta aktua di forma ilegal kontra e demandantenan.

Korte den promé instansia na Kòrsou a deklara komo derecho ku, en todo kaso pa falta di alternativa manera un partner den kombenio notarial registrá o un entidat legal similar, e eksklushon di parehanan di mesun e sekso di matrimonio ta kontra di artíkulo 3 di Konstitushon i ku Pais Kòrsou ku e eksklushon akí ta aktua di forma ilegal kontra e demandantenan.

Veredikto di Korte Komun di Hustisia

Hòf den apelashon a dikta den ambos kaso ku e eksklushon di matrimonio entre personanan di mesun sekso ta kontra prohibishon di diskriminashon ku ta ankrá den Konstitushonnan di Aruba i Kòrsou. Segun hòf partner den kombenio notarial registrá, ku entretantu a keda introdusí na Aruba, no ta un alternativa kompletu. Segun hòf matrimonio tin un balor intrínseko (simbóliko i emoshonal) ku ta surpasá esun di un kòntrakt di konvivensia i di partner den kombenio notarial registrá. Hòf a tuma den konsiderashon e opheshonnan, mayoría ku un base religioso, ku oponentenan entre matrimonio pa personanan di e mesun sekso tin. Libertat di religión mester keda salbaguardiá, pero segun hòf esaki no ta bai asina leu ku e ta imponé e balornan i normanan religioso propio riba un otro. Hòf siguientemente a dikta ku bou di su tarea ta kai tambe esun legislativo pa e mes hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso. El’a stipulá ku, na momentu ku su veredikto bira definitivo, dos persona di sekso diferente o di e mesun sekso por kontraé matrimonio i ku e funshonario di registro sivil mester kolaborá na esaki.

Tantu Aruba komo Kòrsou a rekurí na kasashon kontra e desishonnan akí na Korte Supremo.

Kehonan di kasashon

E paisnan durante di e seshon di 10 di novèmber 2023 a konfirmá na Korte Supremo ku nan lo konformá nan mes ku e veredikto di hòf ku eksklushon di matrimonio entre personanan di e mesun sekso ta kontra di prohibishon di diskriminashon ku ta ankrá den nan Konstitushonnan. Sí nan ta resistí kontra e veredikto di hòf ku wes por hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso. Pa esaki nan a trese algun argumento dilanti. Ambos pais ta di opinion ku ta na e legisladó pa eliminá e diskriminashon.

Konseho di abogado-general (AG)

AG Snijders a konsehá Korte Supremo riba 22 di dezèmber 2023 (ECLI:NL:PHR:2023:1206 (Kòrsou) i ECLI:NL:PHR:2023:1207 (Aruba)) pa ratifiká e sentensianan di hòf.

Veredikto di Korte Supremo

Korte Supremo ta dikta ku e sentensianan di hòf por keda ratifiká.

Korte supremo na promé lugá ta indiká ku wes den un kaso manera esun akí mester pone dos interes den balansa: e interes di brinda protekshon legal efektivo na e personanan diréktamente konserní i e interes ku wes na momentu di intervení den legislashon mester ta reservá. Den e kaso akí ta trata di diskriminashon a base di orientashon seksual ku ta stroba esnan konserní den nan libertat di forma nan bida personal. Nan tin interes prepoderante pa eliminá e diskriminashon mas lihé posibel. Enfrente di esaki ta pará ku wes, dor di proveé den un defisit legal, ta intervení den lei (landsverordening). Wes mester ta reservá ku esaki; pa lei (landsverordening) ta konta e supremasía di e legisladó. E legisladó en prinsipio ta mihó ekipá ku wes pa evaluá kua ta e adaptashonnan nesesario pa por eliminá e diskriminashon. Ademas, den un demokrasia ta di gran interes sigui e  prosedura legislativo, spesífikamente kaminda ta trata di kasonan sosial delikado, ya ku parlamento ta enbolbí.

Korte Supremo ta di opinion ku hòf den e kaso akí mester por a yega na desishon di hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso. Hòf a tuma den konsiderashon ku ta trata di un defisit legal ku ta eksistí ya pa bastante tempu, ku e intervenshon legal téknikamente no ta kompliká i ku e manera pa hasi posibel matrimonio entre personanan di e mesun sekso no ta dependé di eskohonan ku mester tuma di índole polítiko. Además hòf a tuma na kuenta e reserva hudisial den relashon ku e legisladó. Desishon di hòf ta impliká ku e interes pa duna protekshon direkto di esnan konserní ta prepoderante.

E veredikto akí di Korte Supremo ta nifiká ku e desishon di hòf ta definitivo i ku na Aruba i na Kòrsou matrimonio entre personanan di e mesun sekso awor ta posibel.

Publikashon riba rechtspraak.nl

ECLI:NL:HR:2024:977 (Aruba)

ECLI:NL:HR:2024:978 (Kòrsou)